۲۶ ارديبهشت ۹۴ ، ۱۴:۴۸
اگر آزر عموی حضرت ابراهیم بود، چرا در همه موارد در قرآن از او به پدر تعبیر شده است ؟
اگر آزر عموی حضرت ابراهیم بود، چرا در همه موارد در قرآن از او به پدر تعبیر شده است ؟
پاسخ:
در
قرآن درباره " آزر" تعبیر "اب" آمده است و کلمه "اب" در لغت عرب گرچه
غالبا بر پدر اطلاق میشود اما چنانکه خواهیم گفت گاهی بر جد مادری و عمو و
همچنین مربی و معلم و کسانی که برای ترتیب انسان به نوعی زحمت کشیدهاند
نیز گفته شده است، گرچه به هنگام اطلاق این کلمه اگر قرینهای در کار نباشد
قبل از هر چیز "پدر" به نظر میآید. اکنون این سؤال پیش میآید که آیا
براستی آزر که مرد بتپرستی بوده پدر ابراهیم بوده است؟ و آیا یک فرد
بتپرست و بتساز میتواند پدر یک پیامبر اولوا العزم بوده باشد؟ و آیا
وراثت در روحیات انسان اثر نامطلوبی در فرزند نخواهد گذارد؟ جمعی از
مفسران سنی به سؤال اول پاسخ مثبت گفته و آزر را پدر واقعی ابراهیم
میدانند، در حالیکه تمام مفسران و دانشمندان شیعه معتقدند آزر پدر ابراهیم
نبود، بعضی او را پدر مادر و بسیاری او را عموی ابراهیم دانستهاند.
قرائنی که نظر دانشمندان شیعه را تایید میکند چند چیز است:
1- در هیچیک
از منابع تاریخی اسم پدر ابراهیم، "آزر" شمرده نشده است، بلکه همه "تارخ"
نوشتهاند، در کتب عهدین نیز همین نام آمده است.
2- قرآن مجید میگوید:
مسلمانان حق ندارند برای مشرکان استغفار کنند اگر چه بستگان و نزدیکان آنها
بوده باشند، سپس برای اینکه کسی استغفار ابراهیم را در باره آزر دستاویز
قرار ندهد چنین میگوید: " وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ
إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ
عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ"1 "استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط
به خاطر وعدهای بود که به او داده بود اما هنگامی که او را در راه بت
پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت." از این آیه به
خوبی استفاده میشود که ابراهیم بعد از مایوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای
او طلب آمرزش نکرد و شایسته هم نبود چنین کند، و تمام قرائن نشان میدهد
این جریان در دوران جوانی ابراهیم و زمانی بود که در شهر بابل میزیست و با
بت پرستان مبارزه داشت. ولی آیات دیگر قرآن نشان میدهد که ابراهیم در
اواخر عمر خود و پس از پایان بنای کعبه برای پدرش از خداوند طلب آمرزش کرد
البته در این آیات چنان که خواهد آمد از پدر تعبیر به "اب" نشده بلکه تعبیر
به والد که صریحا مفهوم پدر را میرساند، شده است. آنجا که میفرماید:
"الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکِبَرِ إِسْماعِیلَ وَ
إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ ... رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ
لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ"2 "حمد و سپاس
برای خدایی است که در پیری به من اسماعیل و اسحاق را بخشیده پروردگار من
دعا را اجابت میکند، پروردگارا! من و پدر و مادرم و مؤمنین را در روز
رستاخیز بیامرز" از انضمام این آیه به آیه سوره توبه که مسلمانان را از
استغفار برای مشرکان بر حذر میدارد و ابراهیم را از انجام چنین کاری جز
برای یک مدت محدود آن هم برای یک هدف مقدس، برکنار میشمرد، به خوبی
استفاده میشود که منظور از "اب" که درباره آزر بکار برده شده، پدر نیست،
بلکه عمو یا پدر مادر و یا مانند آن است و به تعبیر دیگر "والد" در بیان
معنای پدر صراحت دارد، در حالیکه "اب" صراحت ندارد.
3- در سایر آیات قرآن
کلمه "اب" در مورد عمو نیز به کار رفته است مانند آیه 133 سوره بقره
"قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ
إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً" "فرزندان یعقوب به او گفتند ما خداوند تو و
خداوند پدران تو ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یگانه را میپرستیم" و
این را میدانیم که اسماعیل عموی یعقوب بود نه پدر او.
4- از روایات مختلف
اسلامی نیز میتوان این موضوع را استفاده کرد زیرا در حدیث معروفی از
پیغمبر اکرم (ص) نقل شده است: "لم یزل ینقلنی اللَّه من اصلاب الطاهرین
الی ارحام المطهرات حتی اخرجنی فی عالمکم هذا لم یدنسنی بدنس الجاهلیة"3
"همواره خداوند مرا از صلب پدران پاک به رحم مادران پاک منتقل میساخت، و
هرگز مرا به آلودگیهای دوران جاهلیت آلوده نساخت
منبع:javab.ir
"4 1. توبه (9) آیه 114.
2. ابراهیم(14) آیه 39 و 41. 3. فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر صافی،
تهران، انتشارات صدرا، 1415ق، ج2، ص 131. 4. آیت الله مکارم شیرازی ،
تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة ، 1374ش، ج5، ص 303.
